2.4.Yapay Zekanın Tarihçesi
Yapay zekanın tarihini Ortaçağ’a kadar götürmek mümkündür. Miladi dokuzuncu yüzyılda Abbasiler döneminde (750-1256) Musa kardeşlerin, hidrolik prensiplerine göre çalışan otomatik makineler yaptıkları, daha sonra Selçuklular döneminde Ebul İzz’in de bu çalışmaları devam ettirdiği bilinmektedir.
Otomatik makineler konusu, Rönesans döneminde Leonardo da Vinci’nin de dikkatini çekmişti. Daha sonra Fransız matematikçisi Pascal mekanik bir hesap makinesi geliştirmeye çalıştı. Ondokuzuncu yüzyılda ise, İngiliz bilgini Babbage, Fransız mühendis Jacquard’ın dokuma tezgâhları için icad ettiği bir tekniği kullanarak ilk programlanabilir mekanik bilgisayarı (Analytical Engine) geliştirmeye çalışmıştır.Fakat o zamanki teknoloji yeteri kadar hassas olmadığı için, projesi yarım kalmıştır.
Babbage’ın çalışmalarının sürdüğü sıralarda, bir başka İngiliz matematikçi George Boole iki değerli modern mantığın temellerini atmaktaydı. Sembolik mantığın ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Bolle ve daha sonra Frege’nin çalışmalarıyla başlayıp yirminci yüzyılda Russell ve Whitehead’in çalışmalarıyla gelişmesi de bilgisayar bilimlerinin ve yapay zekanın gelişmesinde önemli rol oynamıştır.
İkinci Dünya Savaşı öncesinde Turing’in hesaplanabilirlik teorisi üzerine yaptığı çalışmalar zeki sistemler üzerine yapılan önemli çalışmaların başında gelmektedir. 1940’larda sibernetik alanında yapılan çalışmalar insan ve makine arasındaki birçok paralellikleri ortaya çıkarmıştır. 1948 yılında Norbert Wiener sibernetik üzerine yayınladığı yazısında, insan beynindeki tüm fonksiyonların elektronik olarak kopyalanmasının mümkün olduğunu iddia etti. İleriki yıllarda sibernetik, bilgi teorisi, geri beslemeli kontrol sistemleri ve elektronik bilgisayarlarla ilgili kavramları birleştiren önemli bir araştırma alanı haline gelmiştir. 1940’larda John von Neumann günümüz bilgisayarlarının temelini oluşturan özellikleri açıklamış ve modern bilgisayarların mimarisini tasarlamıştır.
1950’lerde bilgisayarların ticari şirketlerde kullanılmaya başlaması ile yapay zeka ayrı bir araştırma alanı olarak ortaya çıkmıştır. Claude Shannon ve Allen Newell’in geliştirdikleri satranç programları ve diğer oyunları oynayan programlar ortaya çıkmıştır. Otomatik çeviri programları üzerine çalışmalar da bu yıllarda başlamıştır.
1956 yılında IBM tarafından düzenlenen konferansa yapay zekanın öncüleri olarak sayılan Marvin Minsky, Allen Newell, Claude Shannon ve Herbert Simon katılmış ve aynı toplantıda John McCarthy bu alandaki çalışmalara “yapay zeka” adını vermiştir. Allen Newell ve Herbert Simon daha sonra ilk teorem ispatlayıcısı olan Logic Theorist programını geliştirdiler. Bu program Whitehead ve Russell’ın eseri Principia Mathematica’daki teoremleri ispatlamak üzere düşünülmüştü. Bu çalışma, Newell ve Simon’ın sonraki projesi GPS sistemi (Genel Problem Çözücü) için de bir temel oluşturdu. GPS sistemi, sembolik integral almadan yamyamlar-misyonerler problemine kadar çeşitli problem çözümleri için geliştirilmişti.Herbert Gelernter tarafından geliştirilen geometri teoremi ispatlama makinesi ortaokul düzeyi düzlem geometrisi problemlerini çözebiliyordu.
1950’lerin sonlarına doğru çalışmalar şekil tanıma ve kendi kendine adapte olan sistemler üzerine yoğunlaştı. Aynı dönemde John McCarthy MIT’ de önemli yapay zeka programlama dillerinden biri olan Lisp’i geliştirdi.
1965 yılında kimyasal bileşenler ve kütle spektrometri verilerinden moleküler yapıları bulan DENDRAL programı çalışması J. Lederberg, Edward Feigenbaum ve Carl Djerassi tarafından Stanford Üniversitesi’nde başlatıldı. DENDRAL programı, ilk bilgi tabanlı uzman sistem olarak geliştirildi.
1965 yılında Weizenbaum ELIZA adındaki ilk psikiyatrist programını geliştirdi (bakınız: Russell & Norvig, 1995, s. 20). Bu basit fakat etkileşimli bir programdı. 1968’de ise bir çok matematik problemini çözen MACSYMA programının çalışmaları MIT’de Carl Engelman,William Martin ve Joel Moses tarafından başlatıldı.
1972’de yapay zeka dili Prolog, Alan Colmaurer tarafından geliştirildi. Bu programlama dili 1975’te D. Warren tarafından bilgisayarlarda uygulandı. Prolog, bu gün yapay zeka çalışmalarında kullanılan önemli bir programlama dilidir.
1981 yılında Japonlar yeni başlattıkları “5. Nesil Bilgisayar Projesi”nde Prolog programlama dilini kullanmayı planladıklarını duyurdular. Bilgi tabanlı sistemlerin başarılı uygulamaları daha sonra genel bilgi sistemlerinin geliştirilmesine yol açtı ve 1983’de Amerika’ da CYC, 1984’de Japonya’da EDR Projeleri başlatıldı.
Son 60 yıldaki yapay zeka çalışmalarını üç safhada özetlemek mümkündür:
1) Algılayıcılar ve Yapay Sinir Ağları üzerinde yapılan çalışmalar. Bu safhadaki çalışmalar 1940-1965 yılları arasında ve 1982’den günümüze kadar devam etmiştir.
2) Sembolik Yapay Zeka dönemi 1965-1975 yılları arasında ön plana çıkmıştır.
3) Bilgi Tabanlı Sistemler alanındaki çalışmalar 1975’ten günümüze kadar gelemektedir.